DNA ve Hücre nin Yapısı

      

DNA Nedir? DNA’nın özellikleri nelerdir? DNA’nın yapısı, içeriği

DNA; Nucleotid adı verilen ve sürekli kendini yenileyen birimlerden oluşan büyük moleküldür. Açık -adı deoksiribo-nükleik asit’tir. İsviçreli biyokimyacı Friedrich Miescher’in sperm hücrelerinin çekirdeklerinde saptadığı asit yapısında bu maddelerin, daha sonra yapılan çalışmalarda yalnızca çekirdeğe özgü olmadığı, sitoplazma da bulunabildiği kanıtlanmıştır. Parçalandıklarında DNA’ların birçok kez yinelenen basit birimlerden yapıldıkları görülmüştür. Bu birimlerin birleşmesinden oluşan DNA’lar canlı hücrelerin en büyük dev moleküllerini oluştururlar. DNA molekülü üç tip molekülün yinelenmesinden oluşur: Beş karbonlu şeker, fosforik asit ve çeşitli bazlar. DNA’daki beş karbonlu şeker deoksiri-bazdır. Bu maddenin hücrelerdeki bir başka nükleik asit olan RNA’dakinden farkı, ribozundan bir oksijenin eksik olmasıdır. Ancak her ikisinde de fosforik asit açısından bir fark görülmez.

 DNA Yapısı:
DNA’lar iki gruba ait dört çeşit baz içerirler. Bu gruplara pirimidin ve pürin adı verilir. Pirimidinlerin bir halka da sıralanan dört karbon ve iki azot atomundan yapılmış bir temel iskeleti vardır. Pürinler ise karbon ve azot atomlarından

kurulu ikili halka biçiminde bir temel iskelete sahiptir. Bu iskeletlerin serbest bağlarına çeşitli atom ve atom gruplarının bağlanmasıyla değişik pirimidin ve pürinler oluşabilir. DNA’nın yapısındaki dört bazdan sitozin ve timin birer pirimidin; adenin ve guanin ise birer pürindir. DNA’nın içerdiği üç grup molekül belirli bir düzen içinde birbirlerine bağlanmıştır. Buna göre bir fosfat bir deoksiriboza; o da bir çeşit baza bağlanmıştır. Böylece fosfat + deoksiribaz + baz’dan oluşan moleküle “nükleotid” adı verilir. DNA zincirleri ise yüzlerce nükleotidin birleşmesinden oluşur. Moleküllerin birbirlerine birleşmesi aralarında bir su molekülü çıkarak oluşur. DNA’da 4 çeşit baz bulunduğundan 4 çeşit nükletidten söz edilebilir. Fosfat ve deoksiriboz molekülüne timin bağlanmışsa buna “timin nükleotidi”, ötekilerden biri bağlanmışsa, bağlanan bazın cinsine göre “guanin nükleotidi”, “sitozin nükleotidi” ya da “adenin nükleotidi” adını alırlar. DNA molekülü kimyasal içerik açısından RNA ile karşılaştırıldığında, riboz ve deoksiriboz farkı dışında bazlarında da fark görülür. DNA’daki “timin nükleotidi” yerine RNA’da “urasil nükleotidi” bulunur.



 
Hücre Yapısı:
 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli)Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz)Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller

Çekirdek

İşlevi hücrenin yaşamını sürdürmek ve çalışmasını düzenlemektir.4 bölümden oluşur;çekirdekçik,kromatin ağ,çekirdek zarı ve çekirdek sıvısı şeklindedir.Çekirdek ayrıca hücre ana maddesi içindeki birçok küçük organelin birbirleriyle uyumlu olarak çalışmasını sağlar. Çift katlı zara sahiptir.Alyuvarlar çekirdeklerini sonradan kaybeder


Golgi aygıtı G.A.

Zarımsı tüp ve keseciklerin biraraya gelmesiyle meydana gelir. Genellikle çekirdeğe yakındır. Bilhassa aktif salgı yapan bez hücrelerinde göze çarpar. Asıl görevinin hücrenin salgıladığı proteinleri depolamak olduğuna inanılmaktadır.paketleme ve salgı görevi yapar.Salgı bezlerinin hücrelerinde sayıları daha fazladır.Örnegin; ter bezlerinden ter, tükrük bezlerinden tükrüğün atılması gibi bir olaydır.


Koful

İçleri kendilerine has bir özsu ile dolu yapılar olup bitki hücrelerinde hayvan hücrelerinden daha fazla bulunur. Genç hücrelerde küçük, yaşlı hücrelerde ise tek tek ve büyüktür. Kofullar plazmoliz ve deplazmoliz olaylarında rol oynarlar. Bir hücreli hayvanlarda, besinlerin sindirildiği besin kofulları ile fazla su ve zararlı maddelerin atıldığı boşaltım kofullarının hücre canlılığını koruma da önemli rolleri vardır. Bitki hücresinde büyük hayvan hücresinde küçüktür. koful=depo


Mitokondriler

Sosis veya çomak biçiminde, zarımsı bir yapıdır. Hücrenin enerji meydana getirici üniteleridir. Hücre solunumunun sitrik asit devri (Krebs çemberi) burada gerçekleşir. Organik moleküllerden kimyasal bağların kopmasıyla açığa çıkan enerji burada ATP (Adenozin TriFosfat) şekline çevrilir.


Plastitler

Yalnızca bitki hücrelerinde bulunurlar. Üç çeşidi vardır.

Kloroplastlar, yeşil renklidir, klorofil içerirler. Bitkilere yeşil rengini bunlar verirler. Güneş ışığı karşısında su ve karbondioksitten organik maddeler imal ederler ki, bu olaya karbon özümlemesi (fotosentez) adı verilir.

Kromoplastlar, renkli plastitlerdir. Turuncu renkte olanlara “karoten”, sarı renkte olanlara “ksantofil”, sarımsı kırmızı olanlara da “likopen” denir. Havuç ve domates gibi meyve ve sebzelerin kendine has renklerini verirler.

Lökoplastlar, renksizdirler. Bitkilerin ışık görmeyen kısımlarında (kök, yumru vb.) bulunurlar. Nişasta depolarlar. Fotosentez sonucu oluşan glikoz, iletim sistemi aracılığıyla depo yeri olan lökoplastlara gelir. Burada glikoz molekülleri birleşerek nişasta molekülleri meydana gelir. Nişastanın sentezi esnasında, su açığa çıkar. “n” sayıda glikoz molekülünün birleşmesi esnasında (n-1) sayıda H2O molekülü açığa çıkar. Nişasta taneciklerinin şekil ve büyüklükleri bitkinin çeşidine göre farklılık gösterir.

Ribozom

Endoplazmik retikulum kanalcıkları boyunca sıralanmış ve sitoplazmada dağınık olarak bulunan protein sentezinin başladığı yapılardır. Yaklaşık 150 Angström çapındadırlar. Yapılarının % 65’i RNA (ribonükleik asit) ve % 35’i proteindir. Ribozom yardımı ile sentezlenen proteinler endoplazmik retikulum aracılığı ile hücre içi bölgelere veya hücre dışına iletilirler.


Sentriyoller [değiştir]Sadece hayvan hücrelerinde bulunmakla beraber, çok az bitki hücresinde de rastlanmıştır. Sentriyoller, çekirdeğin yakınında ve birbiriyle dik açı yapacak şekilde yerleşmiş iki kısa silindirden ibarettir. Üçlü gruplar halindeki tüpçükler sentriyolün duvarları içinde uzunlamasına olarak ilerlerler. Çeper boyunca bu üçlülerin 9 tanesi düzgün aralıklarla yerleşmişlerdir.

Yapı	Prokaryot Hücre	Bitki Hücresi	Hayvan Hücresi	Kısaca Görevi
Hücre zarı	Var	Var	Var	Madde alış-verişi ve sitoplazmayı ortamdan ayırmak
Hücre çeperi	Var	Var	Yok	Koruma ve destek
Ribozom	Var	Var	Var	Protein sentezi
Mitokondri	Yok	Var	Var	Enerji (ATP) üretim merkezi
Plastitler	Yok	Var	Yok	Çeşitli pigmentleri taşımak, besin depo etmek
Klorofil	Var (bazılarında)	Var (çoğunda)	Yok	Fotosentez yapmak
Sentrozom	Yok	Yok	Var	Hücre bölünmesinde görevli
Lizozom	Yok	Benzeri var	Var	Hücre içi sindirim yapmak
Golgi aygıtı	Yok	Var	Var	Hücre dışına salgı yapma
Endoplazmik retikulum	Yok	Var	Var	Madde taşınması ve depolanması, lipid sentezi
Koful (Vakuol)	Yok	Var (büyük)	Var (küçük)	Geçici depolama birimi
Çekirdek	Zarla çevrili değil	Var	Var	Hücrenin kalıtım ve yönetim merkezi
Çekirdekçik	Yok	Var	Var	RNA ve Ribozom sentezi